Een relatie kan je in de zevende hemel brengen, maar de liefde kan je ook verstikken. Voel je dat laatste, dan heb je twee opties: uitmaken of - met jezelf - aan de slag.

Concentratieproblemen, lusteloosheid, nergens zin in hebben, pessimisme: Alexander van Dijl (34) had alle symptomen van een ‘klassieke’ burn-out. In de tweeënhalf jaar dat hij en zijn vriendin samen waren, waren de laatste twaalf maanden een drama. ,,Achteraf bezien had ik na de verliefdheid al moeten inzien dat het niks tussen ons zou worden, want we zijn zó verschillend.’’

Van Dijl weet nu wat hij toen niet inzag: de relatie zat in de basis scheef. ,,Ik kwam te weinig voor mezelf op, ik kende mijn grenzen niet. Mijn vriendin had veel kritiek op mijn ondernemerschap, ze vond me niet professioneel genoeg en daar werd ik nog onzekerder van.’’

Het leidde tot een besluit dat hij nu - weer helder denkend - moeilijk kan begrijpen. ,, Mijn vriendin was dominant, ik was meegaand. Ze vond dat ik maar een vaste baan moest zoeken. Het gekke was: dat deed ik nog ook. Daar had ik natuurlijk nee tegen moeten zeggen.’’

Die baan werd het begin van het einde. De irritaties liepen steeds hoger op, Van Dijl raakte uitgeput. ,,Het laatste jaar van onze relatie kwam ik nergens meer aan toe. Ik voelde me continu ellendig.’’

Een combinatie van
Een burn-out ontstaat meestal niet alléén door je relatie, of alléén door je werk. Vaak is het een combinatie’’, zegt Mascha Mooy, ervaringsdeskundige (‘paniekaanvallen, huilbuien, moedeloosheid, het gevoel: dit komt nooit meer goed’) en tegenwoordig werkzaam als burn-out-specialist. ,,Zelf raakte ik in een burn-out door mijn werk, maar ook mijn relatie liep niet lekker.’’

Dat ‘burn-out door je relatie’ niet vaak wordt benoemd, heeft deels te maken met beeldvorming, denkt Arjan Vergeer, samen met David de Kock organisator van het Superrelatieweekend (zie kader) en columnist bij dit magazine. ,,De symptomen zijn precies hetzelfde. Maar waar een burn-out door je werk inmiddels geaccepteerd is, is een burn-out door je relatie nog een taboe. Je relatie staat immers nóg dichter bij je; als je daar problemen ervaart, loop je er niet mee te koop.’’

Toch zijn de verschijnselen hetzelfde, zegt Vergeer. Of je nu op je werk of thuis te veel stress oploopt: als je langdurig te weinig energie hebt, als je voortdurend lusteloos, uitgeput en prikkelbaar bent en als je je niet meer kunt ontspannen, is er werk aan de winkel.

Om te werken aan je herstel, is het goed om je te realiseren dat het in de meeste gevallen zo is dat je een burn-out krijgt omdat je over je grenzen heengaat. ,,Je geeft te veel, je hebt het gevoel dat je jezelf voortdurend wegcijfert, je hebt het gevoel dat je moet ‘vechten’. Of je wordt juist heel passief omdat je de lieve vrede wilt bewaren’’, zegt Macha Mooy.

Geen seks
Hoewel het verleidelijk is om je partner de schuld te geven van de hoogoplopende irritaties en negatieve energie (want ‘hij begrijpt me niet’ en ‘zij heeft alleen aandacht voor de kinderen’), kiest relatiecoach Linda Spaanbroek voor een andere aanpak.

,,Het klinkt hard, maar een burn-out ligt altijd aan jezelf, niet aan die ander’’, zegt Spaanbroek. In haar praktijk krijgt ze veel mensen (individuen en stellen) die hun relatie niet meer zien zitten: ze zijn uitgeput, ondervinden sleur, hebben het gevoel dat ze alleen maar moeten ‘vechten’, ze zijn ‘te verschillend’, of er is allang geen seks meer. ,,Kortom: ze vertellen dat ze er geen fluit meer aan vinden.’’ De relatie beëindigen is altijd een optie, maar je relatie verbeteren kan ook. En dat doe je dus in eerste instantie zelf, wil Spaanbroek maar zeggen.

Spaanbroek hanteert de three principles, waarbij het draait om inzicht in je gedachten, je bewustzijn en je geest. Andere therapeuten en hulpverleners werken met weer andere methodes, maar er is één gemene deler: leer je gedachten sturen en in toom houden.

In het geval van Spaanbroek: leer jezelf om niet allerlei conclusies of negatieve gedachten over ‘die ander’ te verbinden aan gebeurtenissen. Spaanbroek: ,,Een simpel voorbeeld: je partner heeft geen zin om mee te gaan naar een verjaardag, hij wil liever een boek lezen. Je kunt dan teleurgesteld zijn, omdat je vindt dat hij dat voor jou over moet hebben. Je voelt je afgewezen of boos, want nu moet jij op die verjaardag weer uitleggen waarom je partner er niet is. Maar je kunt ook denken: hij of zij heeft geen zin in die verjaardag, punt. Want dat is wat het is.’’

Meer lucht
Jouw conclusies, die je vaak onbewust inkleurt met special effects, kunnen een relatie danig verpesten, aldus Spaanbroek. ,,Want dat je man niet mee wil naar die verjaardag koppel je dan misschien aan jouw ergernis dat hij nooit zijn onderbroeken opruimt, en jouw gevoel van afwijzing omdat hij zo vaak ’s avonds overwerkt. Dat worden allemaal wagonnetjes vol irreële gedachten. Samen kunnen ze uitgroeien tot een intercity van nare gevoelens.’’

Volgens Spaanbroek is het relatief simpel om die spiraal te doorbreken. ,,Als je inziet hoe je gedachten en je bewustzijn werken, als je het mechanisme kent dat zich afspeelt in je hoofd, helpt dat vaak al om meer lucht te krijgen.’’

En die lucht heb je hard nodig in een relatie. ,,In veel relaties zitten wetmatigheden, maatstaven en veronderstellingen over ‘hoe het zou moeten’, maar die heeft iemand ooit bedacht. Als iemand vindt dat je in een goede relatie drie keer per week moet vrijen, is dat vragen om moeilijkheden. Want als dat níet gebeurt, ben je teleurgesteld en voel je je afgewezen. En dan word je zo’n kleuter die op zijn rug ligt te krijsen in de supermarkt omdat hij dat snoepje niet krijgt. Probeer zoveel mogelijk los van regels te leven. Alleen dát inzicht maakt je relatie al zoveel makkelijker en moeitelozer.’’

Spaanbroek spreekt uit ervaring. ,,Ik ben gescheiden. Ik weet zeker dat dat niet was gebeurd als ik destijds net zo zorgeloos door het leven was gegaan als tegenwoordig. We maken relaties vaak ingewikkeld omdat we vinden dat dingen op een bepaalde manier moeten. Ik maak me nu niet meer druk om allerlei zaken die me vroeger dwarszaten. Samengevat: als ik nu een keer een rondslingerende onderbroek vind, ligt-ie al in de wasmand voordat ik er allerlei gedachtes bij heb kunnen ontwikkelen.’’

Opgelucht
Zorgeloos, moeiteloos leven lijkt prachtig, maar in de praktijk wordt een relatie problematisch als gaandeweg blijkt dat je partner en jij er andere ideeën, opvattingen of kernwaarden op nahouden, of ‘gewoon’ uit elkaar groeien. Spaanbroek: ,,Het wordt ook lastig als je om de verkeerde redenen, bijvoorbeeld geld, ooit aan een relatie bent begonnen.’’

Maar ook dan is het goed om aan jezelf te werken. Al was het maar omdat je een volgende relatie wél wilt laten slagen. Alexander van Dijl kwam ook tot dat inzicht. ,,Toen onze relatie ten einde was, voelde ik me zo ontzettend opgelucht, er viel een enorme last van mijn schouders.’’ En, zegt Van Dijl nu: hij is dankbaar voor die ellendige periode. ,,Het is heel goed voor me geweest, want op die manier kwam ik erachter wat ik wel en wat ik niet wilde.’’

Een van de dingen die hij wilde, was ondernemender zijn. Bovendien wilde hij af van zijn onzekerheid over vrouwen. ,,Via boeken en internet heb ik werk gemaakt van mijn persoonlijke ontwikkeling. En ik ben als een gek gaan daten. Ook volgde ik, met behulp van dvd’s en YouTube, een cursus ‘vrouwen versieren op straat’. Dat hielp. Het maakte me zelfverzekerder.’’

Van Dijl ziet niet om in wrok. Integendeel. Met een verwijzing naar het boek Gefeliciteerd met je burn-out: ,,Die burn-out heeft me vooral goeds opgeleverd. Veel mensen schamen zich ervoor; ik heb ervoor gekozen om aan mezelf te werken en er open over te praten.’’ Met zijn ‘zomaar-op-straat-een-vrouw-aanspreken’-acties ontmoette hij zelfs zijn huidige vriendin. En niet onbelangrijk: hij heeft inmiddels ervaren wat zijn grenzen zijn. Zij ziet hem als gelijkwaardig persoon en geeft hem de ruimte, ook als hij weer eens een wild plan ontvouwt. ,,Mijn vriendin zegt weleens dat ik zes stappen verder kijk dan een normaal mens. Dat vindt zij prima en ik voel me daar goed bij. We zijn inmiddels verloofd.’’

Adempauze
Het kan ook anders: wél bij elkaar blijven, nadat je relatie aan een zijden draad hing. Marc Harens maakte het in zijn coachingspraktijk mee met een cliënt die het wilde uitmaken met zijn vriendin. Las een adempauze in, neem nu vooral geen grote beslissingen, was het eerste advies dat Harens gaf. ,,Hij zag alles somber, er was geen intimiteit meer, ze waren elkaar kwijtgeraakt. Definitief, dacht hij.’’

Onder meer via runningtherapie (je beter voelen door hardlooptrainingen), gesprekken en voorzichtige toenaderingspogingen, kwamen de cliënt en zijn partner toch weer samen. Volgens Harens is ‘beweging’ een belangrijke factor, net als leren omgaan met automatische gedachten als ‘ik moet er altijd zijn voor de ander’. ,,Bij een burn-out is het in eerste instantie zaak om de stress te verlagen. Dat doe je onder meer door hardlopen, wandelen of fietsen. De adempauze is ook om een andere reden nuttig: uit onderzoek blijkt dat je IQ met 10 tot 15 punten kan dalen bij een burn-out. Dat is een extra reden om in zo’n periode geen grote beslissingen te nemen, zoals je partner verlaten of een huis kopen.’’

En wie elkaar wil terugvinden: ,,Onderneem samen op het oog suffe dingen waar je energie van krijgt. Ga dus niet samen naar een feest, want dan bestaat het gevaar dat je weer de hele avond met anderen staat te praten. Ga samen wandelen, dan volgen er vanzelf gesprekken.’’

Die aanpak werkte voor Harens’ cliënt, sneller dan gedacht: ,,Acht maanden later kreeg ik een uitnodiging voor hun bruiloft.’’

Bron: ad.nl

Lees meer >>