Zitten is ongezond, we krijgen er hartklachten, overgewicht, depressies en diabetes van. Waarom gaan we niet vaker stáán?

Het lezen van dit artikel kost ongeveer vier minuten. U kunt overwegen erbij te gaan staan. Dan zet u de bovenbeenspieren aan het werk en doorbreekt u een vaste gewoonte: zitten. De gemiddelde Nederlander doet dat 8 à 9 uur per dag. Daarmee zijn we de zitkampioenen van Europa.

"Ga zitten", zegt Gerard Beukers, arbodeskundige en fysiotherapeut. Hij wijst naar een gewone tafel naast de koffieautomaat met stoelen eromheen. Uit niets blijkt nog dat er in deze kantoortuin 'dynamisch' wordt gewerkt.

Even later toont Beukers meubilair dat iets meer opzien baart: een tafel op barhoogte in de overlegruimte. Daaronder geen stoelen maar 'deskbikes': fietsen zonder stuur. Wie hierop zit, kan boven tafel normaal ogen - wel de romp stilhouden! - terwijl onder tafel voeten en benen bewegen.

Fietsend vergaderen
Verspreid over deze vierde etage van GGZ inGeest in Amsterdam, een grote organisatie voor geestelijke gezondheidszorg, staan nog een paar statafels en kantoorfietsen. Hier werken de beleidsmakers, de bestuurders, de administratieve en financiële mensen: allemaal met een zittend beroep. Wie wil, kán zijn werk sinds kort ook fietsend of staand doen.

Er zijn 'early adopters' (voorlopers), die het dynamisch werken al omarmen. Vooral het fietsend vergaderen is onder hen populair. Maar op een fietszadel achter de laptop of staand e-mails versturen; dat doen ook deze pioniers nog niet zo graag. "Op zo'n fiets voelen ze zich bekeken", zegt Beukers. "Ze zeggen: 'De omgeving ziet mijn benen bewegen'. En de zitters zeggen: 'De bewegende benen van mijn collega leiden me af'. Beide partijen noemen het wel onrustig."

Hier in deze kantoorflat is de strijd tegen het ongezonde zitten dus nog maar net begonnen. Beukers opende 'm - met steun van de directie en het bestuur - omdat hij gegrepen was door het werk van Hidde van der Ploeg, onderzoeker sociale geneeskunde aan het VUmc in Amsterdam. Die was in 2012 betrokken bij een meerjarige studie naar de gezondheidseffecten van langdurig zitten onder ruim 200.000 Australiërs van 45 jaar en ouder.

Obesitas, depressie en diabetes
De uitkomst: mensen die dagelijks 8 tot 11 uur zitten, hebben 15 procent meer kans om binnen drie jaar te overlijden dan mensen die minder dan vier uur per dag zitten. Voor de kampioenen - 11 uur of meer per dag - was de kans om in die periode te overlijden zelfs 40 procent groter. Hoe meer je aan je stoel plakt, des te groter namelijk het risico op hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas en depressie.

Vorig jaar bereikte dit Australische onderzoek ook in Nederland een breed publiek; in allerlei bladen verschenen artikelen met als motto 'Zitten is het nieuwe roken'; even slecht voor de gezondheid. Een vergelijking die Van der Ploeg zelf overigens ongelukkig vindt. "Roken is nutteloos. Zitten niet, dat is gewoon dagelijks gedrag. De boodschap uit ons onderzoek is niet: Ga helemaal niet zitten. De boodschap is wel: Te veel zitten is niet goed."

Inmiddels zijn Van der Ploeg en zijn collega's alweer druk met andere onderzoeken naar het 'het sedentair gedrag', zoals ze het chique noemen. Hoeveel zitten we in Europa nu precies? En is het ene zitten schadelijker dan het andere: denk aan zitten achter de computer, zitten in de auto, zitten achter de tv? "Je zou denken dat er wel verschil is", zegt Van der Ploeg. "tussen hard zitten typen voor een deadline of ontspannen op de bank hangen. Maar we weten het nog niet precies."

Daarnaast richt hun aandacht zich op de verschillende manieren om het zitten te bestrijden, zoals de verstelbare bureaus waaraan je ook kunt staan. Die maken dat mensen op korte termijn dagelijks vijf kwartier minder zitten op hun werk, zo blijkt uit de eerste studies. Of de gebruikers van zo'n nieuw bureau na een tijdje misschien denken: 'Nou geloof ik het wel, ik plof weer lekker neer', is niet bekend.

Onontgonnen terrein
Net als wetenschappers in allerlei landen tonen ook ontwerpers van kantoormeubilair belangstelling voor het ongezonde zitgedrag; zij zien brood in het nieuwe staan. Werkgevers staan intussen nog niet te springen om de inrichting van hun kantoor op de schop te nemen, zegt Karen Hitters, adviseur bij het Nederlandse instituut voor sport & bewegen. "Het dynamisch werken is nog een onontgonnen terrein. Als één procent van de bedrijven in Nederland zich ermee bezighoudt, is het veel."

Ook zijn er nog maar weinig intiatieven om het sedentair gedrag thuis in te dammen; terwijl Nederlanders maar liefst 85 procent van hun vrije tijd verzitten. Van der Ploeg heeft zelf een barretje in zijn huiskamer, hij staat privé dus geregeld achter de krant of zijn iPad. Met zijn werk probeert hij kennis aan te leveren. "Dat kunnen wij wetenschappers doen. We hebben verder geen invloed op het zitgedrag."

Bij GGZ inGeest, in de zorg een van de koplopers op het gebied van dynamisch werken, moet het hele idee dat je ook kunt fietsen of staan "nog tussen de oren komen", zegt Beukers. Gedragsverandering is "onwijs moeilijk" en ook geld "is wel een dingetje bij dit project": één zit-/sta-plek met fiets kost al gauw tegen de duizend euro, wat een hele investering is.

Totale aanpak
Toch is Beukers wel positief over hun experiment, omdat het sowieso bijdraagt aan de bewustwording: "De mensen zijn nu doordrongen van de risico's van zitten." Hij ziet de nieuwe werkplekken ook als een onderdeel van een totale aanpak, die bijvoorbeeld ook een volleybaltoernooi voor medewerkers omvat.

Deze ggz-instelling met elf locaties moest ook wel een voorbeeld stellen, vindt de arbodeskundige. Binnen de behandeling van hun cliënten is een gezonde leefstijl een van de speerpunten: "We dringen bij hen aan op goede voeding, beweging, het verminderen van middelengebruik. We hebben fitnesscentra, wandelgroepen, hardloopclubs, we organiseren cursussen stoppen met roken. Toen dachten we: Kun je die boodschap van een gezonde leefstijl wel uitdragen als je zelf ongezond bezig bent?"

Op de financiële administratie zit de slank en fit ogende Frenk Nahar (51) intussen ouderwets achter zijn scherm vol cijfers. Hij onderhoudt zijn conditie in zijn vrije tijd, zegt hij: "Beetje fitness, beetje hardlopen, beetje fietsen, en ik neem altijd de trap." Maar fietsen terwijl hij tabellen doorneemt of staand telefoneren, nee, dat leidt hem te veel af.

 

Bron: Trouw

Lees meer >>