We kunnen steeds minder goed omgaan met tegenslag. Dat schrijft psycholoog Jeffrey Wijnberg in zijn boek Dit is niet het leven dat ik heb besteld. Dat komt omdat we geconditioneerd worden om te denken dat alles haalbaar, maakbaar en op bestelling te verkrijgen is, van een nieuwe koelkast of een pizza Hawaï tot een nieuwe liefde of een strak lijf. Comfortabel, maar gelukkig worden we er niet van.

Even een kleine opsomming van de dingen die ik de afgelopen week allemaal online heb besteld: twee bikini’s, een boek, een onderdeel voor mijn koelkast, een vliegticket, een doos vol sushi, medicijnen en een extra dag opvang voor mijn kinderen. Met een simpele muisklik regel je tegenwoordig vrijwel alles. Heeft iemand wel eens de radiocommercials van Secondlove.nl gehoord? Als je die mag geloven regel je zelfs online een minnaar, als je huwelijk in het slop is geraakt. Je kunt het werkelijk zo gek niet bedenken of het ligt binnen handbereik.

Maar wat doet al dat gemak met ons? Vroeger trok je een hele ochtend uit om naar de stad te gaan en een nieuwe bikini te scoren. Ging je uren bij een reisbureau zitten om een tripje te plannen. En liet je je in een witgoedwinkel eerst een half uur voorlichten voor je een nieuwe koelkast bestelde. Psycholoog Jeffrey Wijnberg: "Nu heb je Coolblue en bestel je daar een koelkast die binnen een paar dagen geleverd en voor je aangesloten wordt. En als je belt om nog iets te vragen, herkennen ze je nummer en wordt je met je naam begroet."

Zoveel service en gemak. Kunnen we daar wel mee omgaan? Wijnberg denkt van niet. Sterker nog: hij weet dat het problemen oplevert. Want in zijn praktijk komt hij regelmatig voorbeelden tegen van mensen die vinden dat ze onrecht is aangedaan. En op het moment dat hij dan langer met ze doorpraat, komt hij erachter dat die mensen zich geen raad meer weten met de teleurstellingen die het leven gewoon soms voor ons in petto heeft. Wijnberg: "Zo was er bijvoorbeeld een man bij me die ontslagen was. Het lukte hem maar niet om een nieuwe baan te vinden. En er werd hem gezegd dat hij eerst zou moeten bijscholen. Dat vond hij werkelijk belachelijk. Bijscholen? Waarom? Hij vond haast dat hij gewoon recht had op een nieuwe baan en wel snel ook."

Klaagcultuur
Volgens Wijnberg stevenen we met z’n allen af op een klaagcultuur, waarin we alleen maar kunnen mopperen over alles wat niet goed gaat. Susanne van Erp (38, doet vrijwilligerswerk) herkent dit goed. Het valt haar op dat mensen vaak de neiging hebben om te zeuren, soms zelfs over hele kleine dingen. "Ik denk inderdaad dat mensen niet meer gewend zijn om met teleurstellingen om te gaan. Soms kunnen ze al de hele dag zeuren over een gebroken teennagel. Ik heb een moeilijke jeugd gehad en belandde door psychische problemen in de WAO. Kennissen zeggen dan tegen me: 'Wat erg dat je niet meer kunt werken.' En natuurlijk is dat ook jammer, maar ik heb besloten om me daar niet door te laten leiden. Ik probeer op een andere manier mijn tijd nuttig te besteden. Ik doe vrijwilligerswerk op de school van mijn kinderen en ik ga bijvoorbeeld wandelen met mensen die ernstig ziek zijn. Ik was ook fanatiek danseres. Door een kapotte knie moest ik daarmee stoppen. Ik ben toch nog steeds actief op de dansschool, nu meer in het bestuur en in het maken van choreografieën. Ik zie het zo: het is maar net wat je er zelf van maakt."

Het lukt niet iedereen om dingen die tegenzitten in iets positiefs om te buigen, zoals Susanne dat doet. Door de schijnbare maakbaarheid van het leven liggen ongeduld en ontevredenheid al snel op de loer. Ga maar na bij jezelf: als je iemand gemaild hebt, wil je zo snel mogelijk mail terug. En bij Whatsapp werkt dat al helemaal zo. Als iemand je berichtje heeft gelezen, waarom antwoordt-ie dan niet, vraag je je meteen af.

Wijnberg: "Ik zag het bij mezelf laatst toen ik op de spoedeisende hulp zat. Er waren nog meerdere patiënten voor me en ik merkte dat ik ongeduldig werd. Toen de verpleegkundige me even uitlegde dat mijn toestand niet levensbedreigend was en ik daarom iets langer moest wachten, dacht ik ook opeens: ja, natuurlijk, waarom ook niet?"

Maakbaarheid leidt tot luiheid
Het zijn allemaal kenmerken van deze tijd, zegt Wijnberg: "Je wordt zo op je wenken bediend dat je volledig op tilt slaat als het anders loopt. Zo verwend zijn we inmiddels. Denk bijvoorbeeld aan ouders die verhaal gaan halen bij de leerkracht van hun kind omdat het advies voor de middelbare school niet zo is zoals ze hoopten."

Maakbaarheid leidt tot luiheid zou je kunnen zeggen. Ulrike (34, ondernemer) kan daarover meepraten als het gaat om daten bijvoorbeeld. "Ik werd onlangs na twee jaar huwelijk weer vrijgezel en begaf me op de datingmarkt. Op Tinder. Het gemak waarmee de contacten werden gelegd, verbaasden me. Maar ik merkte ook aan mezelf dat ik heel nonchalant aan het swipen sloeg. Had iemand een grote neus? Laat maar zitten. Was een chatgesprekje niet meteen leuk? Ach, dan gaan we toch door naar de volgende? Juist omdat dat zo makkelijk ging, werd mijn eisenpakket groter. Ik heb dat een tijdje zo gedaan, maar kwam toen tot de conclusie dat ik niet zo wil zijn. Dat ik mensen niet al op zo’n eerste moment op uiterlijk wil afserveren. Dat gedrag past helemaal niet bij me. En toen ik de moeite nam om echt contact met iemand te krijgen, heeft dat ook z’n vruchten afgeworpen. Met de man met wie ik een aantal dates had, heb ik nu al een tijdje een relatie."

Verwend gedrag
Volgens Wijnberg is de bewustwording van je eigen gedrag al het halve werk. "In mijn praktijk zeg ik eigenlijk nooit direct wat ik ervan vind, maar probeer ik het probleem zo uit te vergroten dat iemand zelf tot de conclusie komt dat het niet klopt. Ik zeg dan dingen als: 'Nou, inderdaad, wat belachelijk!' en 'Dit is niet het leven zoals je had besteld hè?' Dat schudt de mensen wel wakker en daarom werd het ook de titel van mijn boek."

Merk je bij jezelf ook dat je steeds sneller klaagt en minder goed met teleurstelling kan omgaan? Dan heeft Wijnberg nog wel advies. "Ga bij jezelf na of je hoge eisen stelt of je ongeduldig en verwend gedraagt. Probeer niet mee te gaan in de klaagcultuur. Juist tevreden te zijn met wat je hebt, in plaats van te focussen op wat je niet hebt. En als je merkt dat je toch ongeduldig bent? Ga even wat anders doen, probeer het van je af te zetten. Je zult zien dat het je op de lange termijn minder ontevreden maakt.”