De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit heeft esketamine goedgekeurd voor de behandeling van therapieresistente depressies. Het middel is veelbelovend, zegt psychiater Robert Schoevers, maar er zijn nog veel vragen over met name langetermijneffecten en veiligheid.

Al jaren zingt het rond: ketamine, het anestheticum dat ook in de illegale drugsscene populair is, zou weleens een effectief middel tegen depressies kunnen zijn. Dat er deze maand een ketaminevariant op de Amerikaanse markt is gekomen met deze indicatie, is dus niet verrassend. De onderbouwing van de effectiviteit en veiligheid laat echter nog te wensen over, blijkt uit een bericht dat Jean Kim e.a. hierover schrijven in The New England Journal of Medicine.

Het gaat over een gepatenteerde nasale toedieningsvorm van esketamine, op de markt gebracht door farmaceut Johnson & Johnson. De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA heeft het middel goedgekeurd op basis van onder meer drie placebogecontroleerde studies die vier weken liepen. Daarvan lieten er twee geen statistisch significant effect zien, één wel. Een andere studie liet zien dat mensen die baat hadden bij het middel (responders), dat ook in het kwartaal na de eerste maand hadden. Over de langetermijneffectiviteit en -veiligheid is minder bekend. Het middel zou naar verluidt 600 tot 900 dollar per dosis kosten en klinisch moeten worden toegediend. De frequentie van toediening is bij aanvang tweemaal per week, af te bouwen tot eenmaal per één of twee weken. Een aanvraag om het middel in Europa op de markt te krijgen, is eind vorig jaar ingediend bij het Europees geneesmiddelenbureau EMA.

Robert Schoevers, hoogleraar psychiatrie aan het UMCG, heeft een dubbel gevoel bij het nieuws: ‘Enerzijds ben ik blij dat een farmaceut dit middel op de markt heeft gekregen, waardoor het beschikbaar komt voor patiënten met een therapieresistente depressie, een aandoening die een zeer grote ziektelast met zich meebrengt. Anderzijds ben ik wel geschrokken van de prijs die wordt voorgesteld. Onze apotheker maakt van generieke infusievloeistof een drankje dat ongeveer 60 euro per week kost.’ Schoevers voerde zelf een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie uit naar het effect van orale esketaminecapsules. De uitkomsten van de dubbelblinde studie zijn nog niet bekend, maar Schoevers verwacht dat een deel van deze patiënten baat heeft bij ketamine: ‘Er zijn al vrij veel studies verschenen die laten zien dat ongeveer 40 procent van deze patiënten op intraveneuze ketamine reageren. Daar moet je allerlei kanttekeningen bij plaatsen: zo zijn er verschillende definities van therapieresistentie, en we zien vaak dat mensen na een behandeling snel weer terugvallen. Maar op zich is het hoopvol dat er voor deze groep eindelijk weer een echt nieuwe interventie is.’

Ongeveer 40 patiënten die aan de trial meededen en voor wie geen andere behandelopties zijn, krijgen nu het eerdergenoemde ketaminedrankje: ‘In het kader van compassionate use. Ongeveer de helft van de patiënten heeft er baat bij. Een voordeel van ketamine is dat je soms al binnen enkele dagen effect ziet, veel sneller dan andere antidepressieve behandelingen. Deze patiënten monitoren we goed op effectiviteit en bijwerkingen op langere termijn.’ Daar zijn zorgen over, zegt Schoevers: ‘We weten uit dierproeven, en uit onderzoek bij mensen die verslaafd zijn aan ketamine, dat het lever en urinewegen kan beschadigen, het kan de bloeddruk verhogen, er kan sprake zijn van dissociatieve effecten, er kunnen cognitieve stoornissen ontstaan. En er bestaat dus kans op verslaving. Daarnaast weten we gewoon niet goed hoe dit middel op de langere termijn presteert.’ Eigenlijk vreemd, gezien het feit dat al sinds begin van deze eeuw over de antidepressieve eigenschappen van ketamine wordt geschreven. Schoevers: ‘Het is ontzettend belangrijk om een systematische follow-upstudie te doen om te kijken naar de effecten en bijwerkingen op de lange termijn. Daar zijn we mee bezig, maar het kost veel tijd en moeite om met name de financiering daarvan rond te krijgen. Gezien het belang en de urgentie voor patiënten is dat soms moeilijk te verteren.’

Bron: medischcontact.nl

Lees meer >>