Een kind dat op een voetstuk wordt geplaatst, kan nare trekjes ontwikkelen. Pas op met overdreven complimenten.

Een kind komt met een tekening en zijn vader reageert alsof een nieuwe Picasso is opgestaan. Of het doet een aardig dansje in de huiskamer en krijgt zo’n overdreven applaus dat het denkt dat het iets bijzonders kan.

Is overmatig complimenteren onschuldig? Niet volgens ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman (28) van de Universiteit van Amsterdam. Hij deed onderzoek naar narcisme bij kinderen en publiceerde er vorig jaar over in het prestigieuze Proceedings of the National Academy of Sciences.

Wie zijn kind op een voetstuk plaatst, loopt het risico dat hij een narcist kweekt, is zijn belangrijkste conclusie. ‘Al vanaf hun zevende kunnen kinderen een opgeblazen ego hebben. Vanaf die leeftijd zijn ze in staat zichzelf te evalueren als persoon en te vergelijken met andere kinderen.’

Stellingen
In Brummelmans onderzoek werd 565 kinderen tussen de zeven en twaalf jaar gevraagd te reageren op stellingen als ‘kinderen zoals ik verdienen iets extra’s’ en ‘mijn ouders gaan lief en aardig met me om’. Bij hun ouders werd gekeken of ze hun kind specialer vonden dan andere kinderen.

‘Lang is gedacht dat het gevoel superieur te zijn aan anderen het gevolg is van een te kille opvoeding. Maar voor de theorie dat kinderen van koude ouders elders bewondering zoeken, vond Brummelman geen bewijs. ‘Narcisme wordt niet voorspeld door gebrek aan ouderlijke warmte, maar juist door overwaardering. Een kind dat vaak hoort dat het slimmer en getalenteerder is dan anderen, kan denken dat het speciaal is, met recht op privileges.’

Narcisme houdt de gemoederen al decennia bezig. De geheime fantasie uitzonderlijk te zijn, is velen van ons niet vreemd. Er is een duidelijke grens tussen zelfvertrouwen en narcisme, stelt Brummelman. ‘Kinderen met gezonde zelfwaardering vinden zichzelf oké, narcistische kinderen vinden zichzelf echt beter dan anderen.’

Grens
Ook volgens Hans Ettema (74), die als universitair docent psychologie aan de Universiteit van Tilburg een narcismeschaal ontwikkelde, is de grens niet altijd even scherp te trekken. ‘Iedere gezonde persoon heeft een beetje narcisme nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Het past bij kinderen om zich het middelpunt van de wereld te wanen. Zolang deze gevoelens maar niet absoluut worden, is er niet echt een probleem.

Een narcist mag zich superieur wanen (en daardoor irritant veel aandacht opeisen), volgens sommige theorieën is de opschepperij een pantser waarmee een laag zelfbeeld wordt gemaskeerd. ‘Daarvoor is geen wetenschappelijk bewijs,’ zegt Brummelman. ‘Narcisten voelen zich van binnen vaak juist prima over zichzelf.’

Als narcisten falen in de ogen van anderen, zijn ze wel vatbaar voor schaamtegevoel en daardoor kwetsbaar, stelt de onderzoeker. ‘Die schaamte voelt pijnlijk en wordt omgezet in boosheid. Als narcisten zich vernederd voelen, reageren ze vaak agressief.’

Wie vermoedt dat hij door meer narcistische kinderen wordt omringd dan vroeger doordat moderne ouders hun kinderen voortdurend prijzen, kan weleens gelijk hebben. Volgens Ettema is er meer aandacht voor het innerlijke leven dan ooit. ‘Tegenwoordig is er ook het gevoel dat je pas iemand bent als je iets presteert, vroeger was dat minder.’

Brummelman verwijst naar een studie van de Amerikaanse psycholoog Jean Twenge. Zij vergeleek onderzoeken onder Amerikaanse studenten gedaan tussen 1982 en 2009. Hoe recenter de studie, hoe vaker narcisme voorkomt.

Wat kunnen ouders doen als hun kind zich als een prinsje gedraagt? ‘Geef ze vooral veel warmte en liefde en let erop hóe je complimenten formuleert,’ zegt Brummelman. ‘Richt je waardering op het gedrag, niet op het kind zelf. Beloon de handeling, maar zeg niet meteen dat het kind zelf geweldig is. Een kind is na één geslaagde wiskundetoets nu eenmaal niet meteen een rekenwonder.’

Bron: Elsevier.nl

Lees meer >>