Genen die een rol spelen bij schizofrenie en bipolaire stoornissen beïnvloeden ook creativiteit. Deze bevinding werd al gedaan in een grote studie in IJsland. Onderzoekers van het Nederlands Tweelingen Register (NTR) verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, veronderstelden al langer dat er een link is tussen creativiteit en psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie. Nu bevestigen zij in Nature Neuroscience die hypothese en geven ook een verklaring voor het verband.

Positieve aspecten van risicogenen

Het idee dat creativiteit en psychiatrische aandoeningen mogelijk een gemeenschappelijke basis hebben, gaat terug op waarnemingen bij beroemde kunstenaars zoals Vincent van Gogh. Als zo’n verband wordt verklaard door een set genen die het risico op schizofrenie of een bipolaire stoornis verhoogt, maar tegelijkertijd de kans vergroot dat iemand creatieve talenten heeft, wordt ook een andere paradox opgelost. Namelijk: waarom genen met schadelijke effecten voor het individu (zoals schizofreniegenen) toch aanwezig blijven in de populatie. Op sommige ziekten heeft natuurlijke selectie geen grip en soms is het duidelijk waarom. Een voorbeeld: dementie ontstaat vaak op latere leeftijd en heeft meestal geen effect op hoeveel kinderen een persoon krijgt. Schizofrenie is wél nadelig voor reproductief succes, waarmee je zou verwachten dat genen voor schizofrenie langzaam verdwijnen omdat patiënten minder kinderen krijgen. Echter, als genen die het risico op schizofrenie verhogen ook gunstige effecten kunnen hebben – zoals creativiteit – verklaart dat mogelijk waarom de ziekte in de populatie blijft voortbestaan.

Creatieve mensen denken anders door genotype

Voor de meeste psychiatrische aandoeningen weten we nog weinig over de onderliggende genetica en biologische processen die bij de ziekte zijn betrokken. De wetenschappers, waaronder VU-onderzoeker Abdel Abdellaoui, bevestigen het idee dat aandoeningen zoals schizofrenie en bipolaire stoornis het extreem zijn van een normaal spectrum van menselijk gedrag en dat op een ander deel van dit spectrum bijvoorbeeld creativiteit is te zien. Creatieve mensen hebben mede dankzij hun genotype de mogelijkheid om anders te denken. Wanneer die aanleg samengaat met schadelijke biologische of omgevingsfactoren, kan dit leiden tot psychiatrische aandoeningen. Abdellaoui: “Dankzij steeds grotere studies brengt de moleculaire genetica in de laatste jaren genetische risicofactoren voor psychiatrische aandoeningen in kaart. Wij laten zien dat we die resultaten ook kunnen gebruiken om te verkennen in hoeverre psychiatrische aandoeningen biologische mechanismen delen met gezonde eigenschappen zoals creativiteit.”

Voor wie toegang heeft tot het blad, is het hele artikel te vinden in Nature Neuroscience.